Người Ai Cập ướp xác để làm gì? Hé lộ niềm tin về sự sống vĩnh hằng
Mục Lục
Nhắc đến Ai Cập cổ đại, người ta không thể không nghĩ tới những xác ướp bí ẩn được bảo tồn gần như nguyên vẹn suốt hàng nghìn năm. Việc ướp xác không chỉ là một nghi thức tang lễ, mà còn phản ánh niềm tin sâu sắc của người Ai Cập vào sự sống sau cái chết. Vậy người Ai Cập ướp xác để làm gì, và vì sao họ lại dành nhiều công sức để gìn giữ cơ thể người chết đến vậy? Câu trả lời nằm ở quan niệm về linh hồn, thế giới bên kia và khát vọng sống vĩnh hằng của nền văn minh cổ đại này.
1. Người Ai Cập ướp xác để làm gì?
Người Ai Cập cổ đại ướp xác với mục đích bảo vệ cơ thể người chết khỏi sự phân hủy, bởi họ tin rằng thể xác đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự tồn tại của linh hồn sau khi chết. Theo quan niệm của người Ai Cập, con người không chỉ có một linh hồn duy nhất mà bao gồm nhiều phần như Ka (sinh lực), Ba (linh hồn cá nhân) và Akh (linh hồn bất tử). Trong đó, linh hồn cần một cơ thể nguyên vẹn để có thể quay trở lại cư ngụ.
Họ cho rằng cái chết không phải là sự chấm dứt hoàn toàn, mà chỉ là bước chuyển sang một thế giới khác – thế giới bên kia. Để được sống vĩnh hằng tại thế giới ấy, linh hồn phải vượt qua sự phán xét của các vị thần, đặc biệt là thần Osiris. Khi đã được chấp nhận, linh hồn sẽ quay về với thể xác, tiếp tục một cuộc sống mới tương tự như ở trần gian.
Câu hỏi thường gặp: Người Ai Cập ướp xác để:
| A. Làm theo thần linh | B. Gia đình được giàu có |
| C. Đợi linh hồn hồi | D. Người chết được lên thiên đàng |
=> Đáp án đúng là C. Đợi linh hồn hồi sinh
2. Tục ướp xác của người Ai Cập cổ đại có từ bao giờ?
Theo các nhà khảo cổ học và sử học, tục ướp xác của người Ai Cập cổ đại xuất hiện từ rất sớm, bắt nguồn từ thời kỳ Tiền vương triều (Predynastic Period), vào khoảng 3500–3000 năm trước Công nguyên. Ở giai đoạn này, việc ướp xác chưa phải là một kỹ thuật có chủ đích, mà chủ yếu dựa vào điều kiện tự nhiên của môi trường sa mạc Ai Cập.
Người chết thường được chôn trực tiếp xuống cát nóng, khô và giàu muối ở ven sa mạc. Chính môi trường khắc nghiệt này đã khiến cơ thể mất nước nhanh, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn, từ đó làm chậm quá trình phân hủy. Nhiều thi thể vì thế được bảo tồn tương đối nguyên vẹn trong thời gian dài mà không cần bất kỳ phương pháp xử lý nào của con người.
Từ hiện tượng bảo quản tự nhiên ấy, người Ai Cập dần hình thành niềm tin rằng việc giữ gìn cơ thể nguyên vẹn là điều kiện cần thiết để linh hồn tồn tại sau cái chết. Đây được xem là nền tảng tư tưởng quan trọng, đặt cơ sở cho sự ra đời và phát triển của tục ướp xác sau này.
3. Sự phát triển của tục ướp xác qua các thời kỳ lịch sử
3.1 Thời kỳ Cổ vương quốc (khoảng 2700–2200 TCN)
Bước sang thời kỳ Cổ vương quốc, tục ướp xác không còn mang tính tự nhiên mà bắt đầu được con người can thiệp có chủ đích. Đây là giai đoạn người Ai Cập từng bước hệ thống hóa quy trình ướp xác, dù kỹ thuật vẫn còn tương đối đơn giản.
Trong giai đoạn này, người Ai Cập đã:
-
Lấy nội tạng ra khỏi cơ thể để làm chậm quá trình phân hủy
-
Sử dụng muối natron nhằm hút ẩm và làm khô thi thể
-
Quấn xác bằng vải lanh, giúp giữ hình dáng cơ thể
Tuy nhiên, việc ướp xác ở thời kỳ này chủ yếu dành cho pharaoh và tầng lớp quý tộc, phản ánh rõ sự phân hóa giai cấp trong xã hội Ai Cập cổ đại.
3.2 Thời kỳ Trung vương quốc (khoảng 2050–1650 TCN)
Đến thời kỳ Trung vương quốc, tục ướp xác phát triển mạnh mẽ và phổ biến hơn trong xã hội. Không chỉ hoàng gia, mà nhiều tầng lớp khác cũng có điều kiện thực hiện nghi lễ này, dù mức độ cầu kỳ khác nhau.
Kỹ thuật ướp xác trong giai đoạn này đã có những bước tiến đáng kể, với mục tiêu:
- Giữ nguyên hình dạng khuôn mặt để người chết có thể được nhận diện
- Bảo vệ các bộ phận quan trọng của cơ thể, đặc biệt là tim – nơi được xem là trung tâm của linh hồn và đạo đức
Việc ướp xác lúc này không chỉ mang ý nghĩa bảo quản thể xác, mà còn gắn chặt với tín ngưỡng tôn giáo và nghi lễ phán xét linh hồn sau khi chết.
3.3 Thời kỳ Tân vương quốc (khoảng 1550–1070 TCN)
Thời kỳ Tân vương quốc được xem là đỉnh cao của nghệ thuật ướp xác Ai Cập cổ đại. Kỹ thuật lúc này đã đạt đến trình độ rất tinh vi, cho phép bảo quản thi thể gần như nguyên vẹn trong hàng nghìn năm.
Những đặc điểm nổi bật của giai đoạn này gồm:
- Não được lấy ra qua đường mũi bằng các dụng cụ chuyên dụng
- Nội tạng được xử lý riêng và bảo quản trong các bình Canopic
- Cơ thể được quấn nhiều lớp vải lanh, kết hợp nhựa cây và hương liệu
Nhiều xác ướp nổi tiếng của các pharaoh như Tutankhamun, Ramses II đều thuộc thời kỳ này, minh chứng rõ nét cho trình độ kỹ thuật và niềm tin mạnh mẽ của người Ai Cập vào sự sống vĩnh hằng sau cái chết.
4. Người Ai Cập ướp xác như thế nào?
Quá trình ướp xác của người Ai Cập cổ đại thường được tiến hành tại khu vực gọi là “vùng đất đen” – một vùng sa mạc nằm xa khu dân cư nhưng lại gần sông Nile, thuận tiện cho việc lấy nước phục vụ nghi lễ. Các công đoạn ướp xác diễn ra trong những lều mở, nhằm đảm bảo sự thông thoáng và hạn chế mùi trong quá trình xử lý thi thể.
- Bước 1: Chuẩn bị địa điểm và thanh tẩy thi thể. Quá trình ướp xác được thực hiện tại “vùng đất đen” – khu vực sa mạc nằm xa khu dân cư nhưng gần sông Nile để thuận tiện lấy nước. Thi thể được đưa đến Ibu, nơi các thầy ướp xác rửa bằng rượu cọ thơm, sau đó rửa lại bằng nước sông Nile, tượng trưng cho sự thanh lọc và tái sinh.
- Bước 2: Đưa thi thể đến nơi ướp xác chính (Per-Nefer). Sau nghi lễ thanh tẩy, thi thể được chuyển đến Per-Nefer. Tại đây, thi thể được đặt lên bàn gỗ, chuẩn bị cho các thao tác kỹ thuật trong quá trình ướp xác.
- Bước 3: Loại bỏ não khỏi cơ thể. Não được lấy ra thông qua đường mũi bằng các dụng cụ như đục, móc và thìa gỗ, sau đó hộp sọ được rửa sạch. Người Ai Cập cổ đại không bảo quản não vì họ tin rằng não không cần thiết cho cuộc sống ở thế giới bên kia.
- Bước 4: Lấy nội tạng và bảo quản riêng. Một vết rạch nhỏ được tạo ở phía bên trái cơ thể bằng lưỡi dao làm từ đá obsidian linh thiêng. Các cơ quan nội tạng được lấy ra, ngoại trừ trái tim, vì trái tim được coi là trung tâm của trí tuệ và cảm xúc. Nội tạng được rửa sạch, tẩm nhựa thông, quấn vải lanh và đặt trong các bình Canopic.
- Bước 5: Xử lý khoang bụng và giữ hình dạng cơ thể. Khoang bụng của thi thể được rửa bằng rượu cọ, sau đó lấp đầy bằng hương liệu và các vật liệu bảo quản nhằm duy trì hình dáng ban đầu của cơ thể trước khi tiếp tục các bước làm khô và quấn xác.
Tham khảo thêm:
- Kim tự tháp Giza nằm ở quốc gia nào? Tìm hiểu chi tiết về Giza
- Kim tự tháp ai cập nằm bên bờ sông nào? Tìm hiểu chi tiết
Kết luận
Người Ai Cập ướp xác để làm gì? Tục ướp xác của người Ai Cập cổ đại không đơn thuần là một nghi thức tang lễ, mà là biểu hiện rõ nét cho niềm tin mãnh liệt vào sự sống vĩnh hằng sau cái chết. Thông qua việc bảo vệ cơ thể, người Ai Cập tin rằng linh hồn có thể quay trở lại, vượt qua sự phán xét của các vị thần và tiếp tục tồn tại ở thế giới bên kia. Những xác ướp còn tồn tại đến ngày nay không chỉ là minh chứng cho trình độ kỹ thuật đáng kinh ngạc, mà còn giúp hậu thế hiểu rõ hơn về tư duy tôn giáo, thế giới quan và khát vọng bất tử của một trong những nền văn minh vĩ đại nhất lịch sử nhân loại.
SỰ KIỆN
